Sülh planının mətni açıqlandı – Tramp Ukraynaya təzyiq edir
Ukraynanın öz ərazilərindən birdəfəlik imtina etməsi tələb olunur
Axios xəbər portalı, aldığı sənəd layihəsinə və Ukrayna və Amerika rəsmilərindən təsdiqə istinadən, Tramp administrasiyasının 28 maddəlik sülh planının təfərrüatları barədə məlumat verib. Plana əsasən, Ukrayna bəzi ərazilərindən imtina etməli, ordusunu məhdudlaşdırmalı və NATO-ya qoşulmaqdan imtinasını Konstitusiyaya daxil etməlidir.
Dərc olunmuş məlumatlara görə, Amerika tərəfi Ukraynaya “aqressiv müddət” ərzində razılaşma bağlamaq üçün təzyiq göstərir.
Plan Trampın xüsusi elçisi Stiv Vitkov tərəfindən Dövlət Katibi Marko Rubio və Trampın kürəkəni Cared Kuşnerin iştirakı ilə hazırlanıb. Hazırlıq prosesi zamanı Vitkov Rusiya nümayəndəsi Kirill Dmitriyevlə məsləhətləşib.
Dmitriyev Axios-a bildirib ki, əvvəlki cəhdlərdən fərqli olaraq, “biz Rusiyanın mövqeyinin həqiqətən dinlənildiyini hiss edirik”.
Müzakirələr Ukrayna Milli Təhlükəsizlik və Müdafiə Şurasının katibi Rüstəm Umerovla davam edib.
Plan birbaşa Prezident Volodimir Zelenskiyə yazılı şəkildə ABŞ ordusunun katibi Den Driskol tərəfindən təqdim edilib. Zelenski sənədi “qırmızı xətləri” müəyyən edən yekun razılaşma deyil, ABŞ-ın vizyonu kimi təsvir edib.
Sənəd Ukraynanın geosiyasi statusunda və ərazi bütövlüyündə əhəmiyyətli dəyişiklikləri nəzərdə tutur. Krım, eləcə də Donetsk və Luqansk bölgələri, xüsusən də ABŞ tərəfindən faktiki olaraq Rusiya əraziləri kimi tanınır.
Xerson və Zaporojye bölgələrində vəziyyətin təmas xətti boyunca dondurulması, Ukrayna Silahlı Qüvvələri Donetsk vilayətinin nəzarət etdikləri hissələrindən geri çəkilməsi və orada neytral, silahsızlaşdırılmış bufer zonası yaradılması təklif edilir.
Oxu.az 28 bəndlik planı Azərbaycan dilinə tərcümə edib:
1. Ukraynanın suverenliyi təsdiqlənəcək.
2. Rusiya, Ukrayna və Avropa arasında qarşılıqlı hücum etməməklə bağlı müqavilə bağlanacaq. Son 30 ilin bütün qeyri-müəyyənlikləri həll olunmuş hesab ediləcək.
3. Rusiya qonşu ölkələrə hücum etməyəcək və NATO daha da genişlənməyəcək.
4. Qlobal təhlükəsizliyi təmin etmək, əməkdaşlıq və gələcək iqtisadi inkişaf üçün imkanları artırmaq məqsədilə bütün təhlükəsizlik məsələlərini həll etmək və gərginliyin azaldılmasına şərait yaratmaq üçün ABŞ-nin vasitəçiliyi ilə Rusiya ilə NATO arasında dialoq aparılacaq.
5. Ukrayna etibarlı təhlükəsizlik zəmanətləri alacaq.
6. Ukrayna Silahlı Qüvvələrinin sayı 600 min nəfərlə məhdudlaşdırılacaq.
7. Ukrayna öz Konstitusiyasında NATO-ya qoşulmayacağını təsbit etməyə və NATO öz nizamnamələrinə Ukraynanın gələcəkdə qəbul edilməyəcəyi barədə müddəa daxil etməyə razıdır.
8. NATO Ukraynada qoşun yerləşdirməməyə razıdır.
9. Avropa qırıcı təyyarələri Polşada yerləşdiriləcək.
10. ABŞ-nin zəmanəti:
– ABŞ zəmanət üçün kompensasiya alacaq;
– Ukrayna Rusiyaya hücum edərsə, zəmanəti itirəcək;
– Rusiya Ukraynaya hücum edərsə, qətiyyətli əlaqələndirilmiş hərbi cavab tədbirlərinə əlavə olaraq, bütün qlobal sanksiyalar bərpa olunacaq, yeni ərazinin tanınması və bu müqavilənin bütün digər üstünlükləri ləğv ediləcək;
– Ukrayna səbəbsiz olaraq Moskvaya və ya Sankt-Peterburqa raket atsa, təhlükəsizlik zəmanəti etibarsız sayılacaq.
11. Ukrayna Avropa İttifaqı üzvlüyünə uyğundur və bu məsələ nəzərdən keçirilərkən Avropa bazarına qısamüddətli güzəştli giriş əldə edəcək.
12. Aşağıda qeyd olunanlarla məhdudlaşmamaq şərtilə Ukraynanın yenidən qurulması üçün güclü qlobal tədbirlər paketinə daxildir:
– Texnologiya, data mərkəzləri və süni intellekt də daxil olmaqla, sürətlə inkişaf edən sənaye sahələrinə investisiya qoymaq üçün Ukrayna İnkişaf Fondunun yaradılması.
– Amerika Birləşmiş Ştatları Ukraynanın qaz infrastrukturunu, o cümlədən boru kəmərləri və saxlama obyektlərini birgə yenidən qurmaq, inkişaf etdirmək, modernləşdirmək və idarə etmək üçün Ukrayna ilə əməkdaşlıq edəcək.
– Şəhərlərin və yaşayış məntəqələrinin bərpası, yenidən qurulması və modernləşdirilməsi üçün müharibədən zərər çəkmiş ərazilərin bərpası üzrə birgə səylər.
– İnfrastrukturun inkişafı.
– Minerallar və təbii sərvətlərin çıxarılması.
– Dünya Bankı bu səyləri sürətləndirmək üçün xüsusi maliyyələşdirmə paketi hazırlayacaq.
13. Rusiya qlobal iqtisadiyyata yenidən inteqrasiya olunacaq:
– Sanksiyaların ləğvi mərhələli şəkildə, hər bir hal üçün ayrıca müzakirə ediləcək və razılaşdırılacaq.
– Amerika Birləşmiş Ştatları enerji, təbii sərvətlər, infrastruktur, süni intellekt, məlumat mərkəzləri, Arktikada nadir torpaq metallarının çıxarılması layihələri və digər qarşılıqlı faydalı korporativ imkanlar sahələrində qarşılıqlı inkişaf üçün uzunmüddətli iqtisadi əməkdaşlıq müqaviləsi bağlayacaq.
– Rusiya G8-ə yenidən qoşulmağa dəvət olunacaq.
14. Dondurulmuş vəsaitlər aşağıdakı kimi istifadə olunacaq:
– Dondurulmuş Rusiya aktivlərinin 100 milyard dolları ABŞ-nin rəhbərliyi ilə Ukraynanın yenidən qurulması və investisiya qoyuluşuna yatırılacaq;
– ABŞ bu layihədən əldə edilən mənfəətin 50 faizini alacaq. Avropa Ukraynanın yenidən qurulması üçün mövcud investisiyaların həcmini artırmaq üçün 100 milyard dollar əlavə edəcək. Dondurulmuş Avropa vəsaitləri açılacaq. Dondurulmuş Rusiya vəsaitlərinin qalan hissəsi müəyyən sahələrdə birgə layihələr üçün ABŞ-Rusiya investisiya mexanizminə yatırılacaq. Bu fond münasibətlərin möhkəmləndirilməsinə və münaqişəyə qayıtmamaq üçün güclü stimul yaratmaq məqsədilə ortaq maraqların artırılmasına yönəldiləcək.
15. Bu müqavilənin bütün müddəalarına riayət olunmasını təşviq və təmin etmək üçün təhlükəsizlik məsələləri üzrə birgə Amerika-Rusiya işçi qrupu yaradılacaq.
16. Rusiya Avropa və Ukraynaya qarşı təcavüzkarlıq etməmək siyasətini qanunla təsbit edəcək.
17. ABŞ və Rusiya START I Müqaviləsi də daxil olmaqla, nüvə silahlarının yayılmaması və nəzarəti haqqında müqavilələrin qüvvədə olma müddətini uzatmaq barədə razılığa gələcək.
18. Ukrayna Nüvə Silahlarının Yayılmaması haqqında Müqaviləyə uyğun olaraq nüvəsiz dövlət olmağa razılaşacaq.
19. Zaporojye Atom Elektrik Stansiyası Atom Enerjisi üzrə Beynəlxalq Agentliyin nəzarəti altında istifadəyə veriləcək və istehsal olunan elektrik enerjisi Rusiya ilə Ukrayna arasında bərabər şəkildə bölüşdürüləcək.
20. Hər iki ölkə məktəblərdə və cəmiyyətdə müxtəlif mədəniyyətlərin anlaşılmasını və tolerantlığını təşviq etməyə, irqçilik və qərəzin aradan qaldırılmasına yönəlmiş təhsil proqramlarını həyata keçirməyi öhdələrinə götürür:
– Ukrayna dini tolerantlıq və dil azlıqlarının qorunması ilə bağlı Aİ qaydalarını qəbul edəcək.
– Hər iki ölkə bütün ayrı-seçkilik tədbirlərini ləğv etmək, Ukrayna və Rusiya mediasının və təhsilinin hüquqlarını təmin etmək barədə razılığa gələcək.
– Bütün nasist ideologiyası və fəaliyyətləri rədd edilməli və qadağan edilməlidir.
21. Ərazilər:
– Krım, Luqansk və Donetsk faktiki olaraq Rusiya ərazisi kimi tanınacaq.
– Xerson və Zaporojye təmas xətti boyunca dondurulacaq ki, bu da təmas xətti boyunca de fakto tanınma deməkdir.
– Rusiya beş bölgə xaricində nəzarət etdiyi digər razılaşdırılmış ərazilərdən imtina edəcək.
– Ukrayna qüvvələri hazırda Donetsk vilayətinin nəzarət etdikləri hissəsindən geri çəkiləcək və bu geriçəkilmə zonası beynəlxalq səviyyədə Rusiya Federasiyasına məxsus ərazi kimi tanınan neytral silahsızlaşdırılmış bufer zonası hesab ediləcək. Rusiya qüvvələri bu silahsızlaşdırılmış zonaya daxil olmayacaq.
22. Gələcək ərazi razılaşmaları barədə razılığa gəldikdən sonra həm Rusiya Federasiyası, həm də Ukrayna bu razılaşmaları güc yolu ilə dəyişdirməməyi öhdələrinə götürür. Bu öhdəliyin pozulması halında heç bir təhlükəsizlik zəmanəti tətbiq olunmayacaq.
23. Rusiya Ukraynanın Dnepr çayından kommersiya fəaliyyəti üçün istifadəsinə mane olmayacaq və Qara dəniz üzərindən taxılın pulsuz daşınması barədə razılaşmalar əldə ediləcək.
24. Həll olunmamış məsələləri həll etmək üçün humanitar komitə yaradılacaq:
– Bütün əsirlər və meyitlər “hamının hamıya” prinsipi ilə dəyişdiriləcək.
– Uşaqlar da daxil olmaqla, bütün mülki şəxslər və girovlar qaytarılacaq.
– Ailələrin birləşməsi proqramı həyata keçiriləcək.
– Münaqişə qurbanlarının əzablarını yüngülləşdirmək üçün tədbirlər görüləcək.
25. Ukrayna 100 gün ərzində seçkilər keçirəcək.
26. Bu münaqişədə iştirak edən bütün tərəflər müharibə zamanı etdikləri hərəkətlərə görə tam əfv alacaq və gələcəkdə heç bir iddia irəli sürməmək və ya şikayətə baxmamaq barədə razılığa gələcəklər.
27. Bu razılaşma hüquqi cəhətdən məcburi olacaq. Onun icrası Prezident Donald Trampın rəhbərlik etdiyi Sülh Şurası tərəfindən izləniləcək və təmin ediləcək. Pozuntulara görə sanksiyalar tətbiq ediləcək.
28. Bütün tərəflər bu memorandumla razılaşdıqdan sonra, atəşkəs hər iki tərəfin razılaşdırılmış nöqtələrə geri çəkilərək sazişin icrasına başlamasından dərhal sonra qüvvəyə minəcək.
